W dniach 2-8 sierpnia w Sztokholmie trwa festiwal Stockhlom Pride. W tym roku festiwal odbywa się pod hasłem "Klucz do wolności"; wolności bycia sobą i kochania, kogo się chce. Parada Stockholm Pride przyciąga zazwyczaj około 45 tysięcy uczestników i 400 tysięcy widzów. W tym roku ze względu na pandemię, parada odbędzie się w modelu hybrydowym. A już kilka dni po zakończeniu festiwalu Stockholm Pride w Malmö i Kopenhadze odbędzie się festiwal World Pride. Z tej okazji publikujemy garść informacji na temat praw osób LGBTQI w Szwecji.
Szwecja uchodzi za kraj przyjazny osobom homoseksualnym, a krajowe przepisy chronią prawo każdego do bycia sobą.
Ustawodawstwo i regulacje prawne mają duży wpływ na codzienne życie każdego człowieka. W ciągu ostatnich dziesięcioleci Szwecja podjęła ważne działania, by zapewnić społeczności LGBTQI (lesbijek, gejów, osób biseksualnych, transpłciowych, queerowych i interpłciowych) takie same prawa i szanse, jakie przysługują wszystkim innym osobom.
Wśród wprowadzonych w ostatnim czasie przepisów warto odnotować legalizację małżeństw neutralnych płciowo (2009), prawo do adopcji dzieci przez pary homoseksualne (2003), prawo do sztucznego zapłodnienia dla par lesbijskich (2005) oraz wprowadzenie do szwedzkiej konstytucji zakazu dyskryminacji ze względu na orientację seksualną (2011).
Poprawa położenia LGBTQI w Szwecji – kalendarium:
1944: Legalizacja relacji homoseksualnych.
1972: Szwecja jako pierwszy kraj na świecie umożliwia prawną zmianę płci.
1979: Krajowa Rada Zdrowia i Opieki Społecznej (Socialstyrelsen) stwierdza, że homoseksualizm nie jest już zaburzeniem psychicznym.
1987: Wejście w życie zakazu dyskryminacji osób homoseksualnych przez firmy i urzędy państwowe.
1988: Legalizacja konkubinatów par tej samej płci.
1995: Ustawa o rejestrowanych związkach partnerskich.
1999: Powstaje HomO, rzecznik praw osób LGBT (którego zadania przekazano później w gestię Rzecznika ds. Przeciwdziałania Dyskryminacji, DO).
2003 Zmiana w konstytucji zakazująca mowy nienawiści ze względu na orientację seksualną.
2003: Przyznanie parom osób tej samej płci prawa do adopcji dzieci.
2005: Przyznanie parom lesbijskim prawa do sztucznego zapłodnienia.
2009: Wprowadzenie do ustawy antydyskryminacyjnej zakazu dyskryminacji ze względu na tożsamość transpłciową i ekspresję płciową.
2009: Legalizacja małżeństw jednopłciowych.
2011: Wprowadzenie do szwedzkiej konstytucji zakazu dyskryminacji ze względu na orientację seksualną.
2013: Zniesienie obowiązkowej sterylizacji osób zmieniających tożsamość płciową.
2019: Zaostrzenie ochrony prawnej przed przestępstwami z nienawiści wobec osób transpłciowych poprzez włączenie jej do Ustawy o wolności prasy, jednego z podstawowych szwedzkich aktów prawnych.
Tęczowa Europa
Europejski Oddział Międzynarodowego Stowarzyszenia Lesbijek, Gejów, Biseksualistów, Osób Transgenderowych i Interseksualnych (ILGA-Europe) na podstawie analizy ustawodawstwa poszczególnych krajów publikuje doroczny ranking o nazwie Rainbow Europe. W ostatniej edycji tego rankingu Szwecja zajęła siódme miejsce wśród 49 krajów.
Prawa osób transpłciowych jednym z priorytetów
W Szwecji są jeszcze obszary, w których można sporo poprawić. Według RFSL, Szwedzkiej Federacji Praw Lesbijek, Gejów, Osób Biseksualnych, Transpłciowych i Queerowych jednym z nich są prawa osób transpłciowych. W szwedzkim dążeniu do równości normy prawne są jedynie krokami w dobrym kierunku, a nie ostatecznym celem.
W 1972 Szwecja jako pierwszy kraj na świecie zezwoliła na prawną zmianę tożsamości płciowej. Rozwiązanie to nie było jednak pozbawione wad – jedną z nich była obowiązkowa sterylizacja, którą zniesiono dopiero w 2013 roku.
Zmiany, które wciąż czekają na realizację
Zasadniczo Szwedzi przejawiają wysoki poziom zaufania do władzy. Ma to swoje korzenie w długiej historii transparentności życia publicznego, egalitarnej polityce oraz ustawodawstwie i instytucjach chroniących prawa jednostki. System ombudsmanów – organów państwowych reprezentujących interesy jednostek – obowiązuje tu od 1809 roku.
Jeśli dana osoba czuje, że padła ofiarą dyskryminacji, może zwrócić się do Rzecznika ds. Równości, urzędu publicznego odpowiedzialnego za przeciwdziałanie wszelkim rodzajom dyskryminacji.
Jedną ze spraw, którymi zajmuje się Rzecznik ds. Równości, jest traktowanie obywateli w placówkach opieki zdrowotnej. Prawo jasno stanowi, że dyskryminacja jest niedopuszczalna, czasem jednak dochodzą do głosu ignorancja i uprzedzenia. Pracownicy służby zdrowia nie mają obowiązku legitymować się wiedzą na temat zagadnień związanych z LGBTQI.
Dyskryminacja w zatrudnieniu
Z badań przeprowadzonych na Uniwersytecie w Linköping (2020) wynika, że pracodawcy w Szwecji częściej odrzucają podania o pracę przesyłane przez osoby transpłciowe – zwłaszcza w zawodach zdominowanych przez mężczyzn.
Osoby transpłciowe spotykają się z dyskryminacją zarówno ze względu na tożsamość lub ekspresję płciową, jak i transpłciową.
Źródło: sciencedirect.com
Śluby osób tej samej płci w kościele
Religia jest często wymieniana jako powód, dla którego ludzie sprzeciwiają się homoseksualizmowi i osobom transpłciowym. Mimo to Kościół Szwecji, mający w tym kraju status Kościoła państwowego, zajął wyraźne stanowisko głoszące akceptację miłości we wszystkich jej formach.
Krótko po tym, jak w 2009 roku weszły w życie przepisy regulujące małżeństwa neutralne pod względem płci, Kościół Szwecji zezwolił na ceremonie ślubne osób tej samej płci. Każdy duchowny ma prawo odmówić sprawowania takiej posługi, wtedy jednak do parafii należy znalezienie kogoś, kto odprawi taką uroczystość.
Kościół Szwecji organizuje również tak zwane tęczowe msze. Ich celem jest zwrócenie uwagi na równą wartość każdej osoby, również z perspektywy społeczności LGBTQI. Malin Strindberg, kapłan odprawiający tęczowe msze, mówi: „Większość księży jest na tyle mądra, by zrozumieć, że miłość homoseksualna jest równie wartościowa, jak każda inna”.
Pomoc ponad granicami
Jednym z powodów, dla których Szwecja powszechnie uchodzi za kraj przyjazny dla osób homoseksualnych jest to, że ludzie walczą o dalszą poprawę położenia tej społeczności.
Poza RFSL w kraju działa wiele innych organizacji LGBTQI, które zajmują się organizacją imprez, kampaniami, informowaniem, edukacją i wsparciem – często o zasięgu międzynarodowym. Parada Stockholm Pride prowadzi międzynarodowy fundusz solidarnościowy Stockholm Pride, założony w 2006 roku, wspierający parady równości w innych krajach.
Ponieważ akty homoseksualne są nadal zakazane w około 80 krajach i terytoriach na całym świecie (w Szwecji zalegalizowano je w 1944 roku), spora rzesza szwedzkich organizacji walczy o prawo osób prześladowanych we własnych krajach do uzyskania azylu w Szwecji.
